Często zastawiamy się, w jaki sposób możemy wpływać na otaczającą nas rzeczywistość. Jako mieszkańcy mamy wiele możliwości angażowania się w procesy decyzyjne m.in. na poziomie lokalnym. Poniżej postaram się przedstawić najważniejsze z nich.
Model demokracji pośredniej zakłada rządzenie poprzez wybranych przedstawicieli. Pomimo mechanizmów pośredniego podejmowania przez społeczeństwo decyzji, istnieje wiele sposobów na angażowanie społeczności lokalnych do konsultowania zapadających rozstrzygnięć lub nawet współdecydowania o pewnych sprawach.
Partycypacja społeczna oznacza udział obywateli w zarządzaniu sprawami dotyczącymi społeczności, której są członkami. Uczestnictwo obywateli może przyjmować wiele form, różniących się zakresem wpływu na podejmowane decyzje – od informowania, poprzez konsultowanie, aż po współdecydowanie.
Oprócz wybierania przedstawicieli do sprawowania władzy, mieszkańcy mają możliwość wyrażania swojej woli w referendach ogólnokrajowych lub lokalnych. W zależności od przekroczenia wymaganej frekwencji, zapadają w nich wiążące decyzje.
Mieszkańcy mają sposobność partycypacji w różnych procesach, także poprzez ciała kolegialne. Najlepsze ich przykłady stanowią : młodzieżowa rada miasta, rada seniorów, gminna rada działalności pożytku publicznego, komitet lub zespół ds. rewitalizacji. Podmioty te mają przyznane różnorodne kompetencje polegające na opiniowaniu i konsultowaniu podejmowanych decyzji na szczeblu gminy, a niekiedy same inicjują pewne działania.
Kolejną formę partycypacji stanowią konsultacje społeczne. W pewnych przypadkach na poziomie lokalnym są zarządzane obowiązkowo (np. podczas opracowywania programu rewitalizacji lub poprzez wyłożenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego), jednak często są narzędziem fakultatywnym, służącym do poznania opinii mieszkańców.
Specyficzną formą konsultacji społecznych jest budżet obywatelski, w ramach którego mieszkańcy mają możliwość zgłaszania zadań do realizacji (mieszczących się w zakresie działalności gminy). Nad zgłoszonymi propozycjami przeprowadzane jest głosowanie i to mieszkańcy decydują, które projekty zostaną zrealizowane w ramach zarezerwowanej w budżecie gminy puli środków.
Podobną do budżetu obywatelskiego formę angażowania mieszkańców przy realizacji niewielkich inwestycji stanowi inicjatywa lokalna. Jest to narzędzie, za pomocą którego mogą zostać zrealizowane niewielkie projekty (np. plac zabaw, remont chodnika), przy drobnym udziale inicjatorów w formie wkładu finansowego, rzeczowego lub pracy społecznej.
Nowym sposobem dla mieszkańców na wyrażenie opinii jest możliwość udziału w corocznej debacie nad raportem o stanie gminy.
Partycypacja społeczna stanowi podstawę społeczeństwa obywatelskiego. Udział mieszkańców w podejmowaniu decyzji i realizacji zadań ważnych w codziennym życiu społeczności jest możliwy na wiele sposobów, do czego Państwa gorąco zachęcam.
Rafał Florczyk
Doktor nauk społecznych.
Urzędnik samorządowy.
Prezes Stowarzyszenia Inicjatyw Obywatelskich „Działamy Lokalnie”.
Prezes Towarzystwa Przyjaciół Legionowa
Zdjęcie: Z. Oczkowicz
